شکستن دیواره‌های شیشه‌ای آکواریوم (جستاری پیرامون استراتژی اقیانوس آبی)

ایده‌ی اقیانوس آبی (یا به تعبیر برخی مترجمین، اقیانوس آرام)، از یک سناریوی ساده‌ی طبیعی شکل گرفته است: دعوای کوسه‌های خشمگین، بر سر منابع محدود برای بقا. چرا ایده‌پردازان این تحول در مسیر تدوین و اجرای استراتژی، از میان موقعیت‌هایی که موجودات برای ادامه‌ی نسل و حیات خود با یکدیگر می‌جنگد، تصویری از میان دریا برگزیده‌اند؟ شاید به این دلیل که آب، به خودی خود مرموز و کشف‌ناشده‌تر و دلهره‌آورتر از خشکی است، چنان که محیط کسب و کار هست. و چرا از میان موجودات آبزی، کوسه؟ شاید به دلیل شامه‌ی قوی، طول حیاتش بر روی کره‌ی زمین و بی‌رحمی آن در از سر راه برداشتن موانع و رقبا. تصویری که می‌توان به فضای کسب و کار، شبیه‌ترین تصویرش دانست. منابع محدود و میل بی‌کران به حکمرانی بر قلمرو بقا، بازیگرانی قدرتمند با شامه‌ی تیز را برای درگیری به جان یکدیگر می‌اندازد و بعد از مدت اندکی، جزئیات تصویر و حتی ارتباطات درگیری، در سرخی محیط، که خبر از یک جنگ بی‌رحمانه می‌دهد محو می‌شود.

 

پیروزی، بدون جنگ

رقابت و راه‌های دستیابی بر مزیت‌های رقابتی، موضوعی است که سال‌هاست در میان تئوریسین‌های مدیریت و مدیران جهان دست به دست می‌شود و کمتر مدیری است که به معانی مرتبط با آن فکر نکرده باشد؛ هر کسی برای مدت محدود بر جایگاه تصمیم‌گیری تکیه زده باشد، شک ندارد که منابع (انسانی، مالی و زمانی)، محدود است و راه دسترسی به آن‌ها هر روز دشوارتر از دیروز. اینجا استراتژی به شکل سنتی خود شکل می‌گیرد: می‌جنگیم تا راه پیروزی را انتخاب کنیم. این اولین نقطه‌ای است که راه تئوریسین‌های اقیانوس آبی از مدیران سنتی جدا می‌شود آن‌ها می‌گویند نیازی به جنگ نیست، به جای جنگیدن بیهوده در یک آکواریوم شیشه‌ای، نگاهی به اقیانوس‌های همجوار بیاندازید. نیازی به این سطح از درگیری نیست، اگر اینجا فضایی برای شما نیست، دورتر بشوید، کشف کنید و حکمران قلمرو خودتان باشید!

 

این هم یک رقابت جدی است

نکته‌ی قابل توجه این است که ادبیات اقیانوس آبی، اگرچه در سال‌های اخیر رونق داشته اما هنوز در میان بسیاری از مدیران کسب و کارها و اساتید این حوزه پذیرفته نیست یا در حال بررسی است. این دو نگاه به بحث استراتژی اختلاف نظرهایی در تعاریف و برخی مبانی دارند که در ادامه مهم‌ترین‌ آن‌ها را مرور می‌کنیم:

 

·     جدال بر سر مرزها. هر یک از این دو دیدگاه، تعریف متفاوتی از محدوده‌ی بازار دارند. دیدگاه سنتی پیرامون استراتژی بر این باور است که بازار دارای مرزهای مشخص، منابع و رقبای معلوم است. در آن تازه واردین قابل شناسایی و پیش‌تازان قابل ارزیابی هستند. در نوع از رقابت، همواره جنگ بر سر انجام کارهای متفاوت در یک صنعت مشخص یا انجام کارهای رقبا، به شیوه‌ی متفاوت است که موجب خلق ارزش برای مشتریان می‌شود اما در عوض در صورت گسترش و تعدد برندها در یک صنعت، انتخاب مردم در شرایط رکود و رونق متفاوت است و کم کم انتخاب‌های وفادارانه‌ی مشتریان در مورد برندها رنگ می‌بازد و جای خود را به انتخاب بر سر هزینه عوض می‌کند.

در مقابل، استراتژی اقیانوس آبی معتقد است فضای بازار نامحدود و فرصت‌ها غیر قابل شمارش اند و حتی می‌‌توان به ورود به صنایع هرگز شکل نگرفته نیز فکر کرد. این دیدگاه محدودیت در بازارهای موجود و چالش بر سر بلوغ یا عدم بلوغ صنعت را کنار می‌گذارد و انتخاب‌های جسورانه‌تری را برای فاصله گرفتن از رقابت پیشنهاد می‌‌دهد.

·       چه کسی مسئولیت رشد را بر عهده می‌گیرد؟ در دیدگاه اقیانوس آبی، اندیشمندان معتقد بررسی‌هایشان حاکی از یک فریب تاریخی در مورد رشد و توسعه است. آن‌ها می‌‌گویند وقتی محدود به صنایع و شرکت‌‌ها برای رصد رشد می‌شویم، می‌بینیم بسیاری از شرکت‌ها سال‌ها در صدر جداول بوده‌اند اما این پیشروی نه به خاطر برگزیدن موقعیت استراتژیک مناسب و یا نبوغ و هوشمندی مدیران و کارکنان آن برند، بلکه به خاطر ذات رو به رشد صنعتی که آن شرکت به آن وابسته است در یک موقعیت خاص به شمار می‌آید. برای این ادعا به شرکت‌های رو به رشد دهه‌ی 80 و 90 ژاپن اشاره می‌کنند و معتقد اند که آن‌ها هنری به جز قرار گرفتن در معرض صنعت رو به رشد به کار نبسته‌اند. ایشان در عوض بررسی حرکت استراتژیک را معیار مناسب می‌دانند که اصولا با تعریف یک بازار متمایز از آنچه رقبا و صنعت پیشنهاد داده‌اند، به دست می‌آید.

·       نقطه‌ی هدف نوآوری. حتی تا همین امروز، دعوای برندهای بزرگ جهانی در رسیدن به تکنولوژی‌های روز برای خلق مزیت رقابتی به چشم می‌‌خورند. این ادبیات معتقد است که طرز تفکر قبلی، خود را در این مدل نوآوری که به سرعت قابل کپی‌برداری توسط رقبا است محدود کرده و در نتیجه برای کسب بازار بزرگتری از مشتریان، همواره باید بین هزینه و تمایز، یکی را برگزید. آن‌ها معتقد اند جایگاه درست نوآوری در ارزش‌های شرکت است و نتیجه‌ی آن به جای جنگ بر سر کسب جایگاه برتری و شکست حریف، بی‌معنا ساختن رقابت با ورود به عرصه‌های پیش‌بینی نشده‌ای از رقابت است.‌

 

مسئله را چگونه تعریف می‌کنیم؟

تفاوت جدی این دو نگاه بر سر نوع تعریف مسئله است. تدوین استراتژی به روش سنتی، فرآیندی که حدود 20 سال است در شرکت‌ها جاری است و سالانه مدل‌ها و تکنیک‌های جدیدی برای آن پیشنهاد می‌شود، برای مسائل ثابتی دنبال راه‌های خلاقانه می‌گردد اما نگاه ساختارشکانه‌ی تئوریسین‌های اقیانوس آبی را می‌‌توان اینگونه خلاصه کرد: خلق قواعد جدید بازی، در سرزمینی که کسی آن را کشف نکرده و قرار دادن همه‌ی امکانات در کنار هم (مطلوبیت شرکت، قیمت و فعالیت‌های هزینه‌زا)، برای خلق پایدار ارزش‌های جدید برای مشتری. برای دستیابی به مناطق آبی اقیانوس، کافی است کمی از منطقه‌ی درگیری دور شده و جسارت اکتشاف با دست خالی و به تنهایی را داشته باشیم.

چو زندان بشکستید همه شاه و امیرید

در آخرین لحظات

همان آنی که فکر می‌کنی دیگر نه امیدی هست

نه راهنمای امیدواری

نه چراغی

نه پل بازگشتی

یک توقف کوتاه

و یک قدم عقبگرد کافی ست

 

غفار یعنی به هم رساننده

مثل اتفاقی که برای استخوان شکسته و گوشت شکافته بعد از ترمیم می‌افتد

استخوان و گوشت به هم می‌رسد

و اثری از زخم نمی‌ماند

اگر اراده و انگیزه و حرکتی به سمت بهبود آن برداریم

 

 

پ.ن:‌ ویدئوی شاهکاری بود. ایده‌اش به خصوص و بعد هماهنگی‌های کلام و تصویر و تاکیدش روی اصل غافلگیری. کار هزار صفحه نوشته و صحبت را می‌کند.

پ.ن ۲: بمیرید بمیرید در این عشق بمیرید | در این عشق چو مردید همه روح پذیرید | بمیرید بمیرید و زین مرگ نترسید | چو زین خاک برآیید سماوات بگیرید

اهمیت بسته بندی در کسب جایگاه برتری

چند روز پیش، دعوت شده بودم به جلسه‌ی دفاع کارشناسی چند نفر از دوستان و هم‌کلاسی‌های قدیمی. در دانشکده‌ی قبلی ما (هنر)، رسم دفاع کارشناسی خیلی به ژوژمان‌ها (ارائه‌ی پروژه‌ها آخر ترم) نزدیک است؛ یعنی همه کارها را به صورت نمایشگاهی روی دیوار می‌چینند و اساتید به همه‌ی پروژه‌ها به ترتیب سر می‌زنند و با شنیدن کمی توضیح دانشجو نمره‌اش را می‌دهند. 

پروژه‌ها متنوع بود و کیفیت‌ها هم به همین ترتیب. مشخصا بچه‌های هم‌گروه ما که همه با یک استاد مشخص کار کرده بودند، کیفیت کارشان یک سر و گردن از بقیه بالاتر بود و به نوعی کارهایشان «استخوان دار» محسوب می‌شد. اما چون بسیار کمال‌گرا بودند و احساسشان این بود که نتیجه‌ی مطلوب را نگرفتند خیلی پر و واضح در مورد پروژه توضیح نمی‌دادند. در این بین ارائه‌ی یکی از بچه‌ها خیلی توجه همه را جلب کرد و وسط آن همه استرس و تپق یک جور زنگ تفریح محسوب می‌شد. با یک مقدمه‌ی خوب شروع کرد و گویی برای سخنرانی تد روی صحنه رفته باشد، در مورد چالش‌ها و موفقیت‌هایش در فرآیند پروژه گفتگو می‌کرد. در آخر هم یک کلیپ کوتاه از ساخت یکی از کارها نشان داد و برخلاف همه‌ی دانشجویان توی سالن همه را مجبور کرد از پذیرایی اش نوش جان کنند! کیفیت کارش چطور بود؟ تقریبا افتضاح! یک مجموعه طرح جلد بسیار معمولی و کم جان در خلاقیت. این را نه به عنوان یک مخاطب گرافیک خوانده‌ی سال بالایی، که یک مخاطب معمولی که گاهی لابلای کتاب‌های خیابان انقلاب هم می‌چرخد می‌گویم. اما پیش بینی‌ام درباره‌ی نمره‌اش یک نمره‌ی بسیار عالی است. چرا؟ این سوال را یکی از دوستانم هم پرسید. چون در کوتاه مدت بسته بندی خوب و شیک و خاص، اولین و تنها چیزی است که مردم را مجاب به انتخاب و درد وجدانشان را بعد از این که می‌فهمند انتخابشان غلط بوده کم می‌کند.

عین همین عبارات وقتی صفحه‌ی یکی از آقا زاده‌های سیاسی را در اینستاگرام می‌دیدم با خودم مرور کردم. محتوا؟ هیچ. حرف خاصی برای گفتن؟ اصلا ولش کن. نشانه‌ای از فهم و درک مستقل؟ بابا بی‌خیال! اما اقبال مردم به او؟ اوف! چرا؟ چون ضمن آقا زاده‌‌ی فلانی بودن از نشانه‌های زیبایی شناسی و فراکلامی در پست‌هایش به شدت استفاده می‌کند. این را نه به عنوان مخاطب معمولی، که یک گرافیک خوانده‌ی کمی رسانه شناس می‌گویم.

برای همین معتقدم بدترین نوع عقب ماندگی و پسرفت و درجا زدن در قرن حاضر این است که دستت، ذهنت، فکرت خالی باشد و بازویی و جانی برای کار و تلاش نداشته باشی و صرف داشتن یک نسبت فامیلی و قومی و قبیله‌ای با آقای فلانی و البته با یک بسته بندی خوب و شیک و خاص به مردم خودت را عرضه کنی و بهره‌اش را ببری. 

از آن طرف هم البته و خوشبختانه معتقدم مثل وفاداری مردم به یک برند، که بعد از چند بار مایوس شدن کم می‌شود، یک نقطه‌ای هست که این سر و ظاهر خوب و حرف‌های به ظاهر قشنگ زدن از کار می‌افتد و آقازادگی حنایی است که دیگر رنگ ندارد. پس چندان هم به عاقبت این روند عرضه و ارائه ناامید نیستم، چون در طولانی مدت نتیجه‌اش آگاهی و هوشیاری در انتخاب است.

پ.ن: آقازادگی مذموم است اما مورد خلاف آقازادگی را هم بسیار دیده‌ام. آقایانی را می‌شناسم که از بچه‌هایشان می‌خواهند تا پدر در مصدر قدرت و مسئولیت است، به هیچ عنوان حتی از فامیلی مشترکشان استفاده نکنند، رانت و فرصت پیشکش!

معماریِ انسان‌ها

جزوه‌ی مدیریت مالی استاد تهرانی (تکمیلی)

دریافت

عنوان: مدیریت مالی دکتر تهرانی

حجم: 793 کیلوبایت

تنها خداست که می‌ماند

مهمانی‌ها تمام می‌شوند

این مهمان است که اگر زرنگ باشد، ظرف غذایی، هدیه‌ای، گلدانی، چیزی با خودش می‌آورد برای دلخوشی تا مهمانی دیگری

خیلی دیر می‌شود تا رمضان بعدی

تا هنوز دلمان تر و تازه است و چشم‌هایمان روشن، یک یادگار کوچک، یک عادت خوب برای خودمان تا سال بعد نگه داریم.

موسایی که عصا نداشت

*

موسی صدر را دوست دارم، شاید چون دینِ عملیاتی، دینِ در متنِ زندگی، دین حاضر و قابل استفاده را دوست دارم و دینی که فقط محض خاطر رفع گرفتاری یا در مواقع خطر یا موقع مرگ از روی طاقچه پایینش بیاوریم را نه و به آن معتقد نیستم. امام موسی صدر حامل و پیروِ آیینی از نوع اول بود و در گوشه و کنار زندگی‌اش می‌شد شکوه این بنای بی‌نظیر الهی را دید. بنایی که هم خود در آن زندگی می‌کرد و حظِ زیبایی اش را می‌چشید و هم معمار بخش‌هایی از آن برای باقی مردم بود.

چهارده خرداد سالروز تولد اوست و با این حساب می‌شود گفت چهل سال است که ربوده شده و از او خبری نیست. امسال این ایام از خرداد را به خاطر این همه هم‌نشینی شور انگیز، دوست‌تر دارم.

**

شاید به مناسبت این ایام، خواندن جمله‌ی بالا خالی از لطف نباشد. موسی صدر در کتاب انسان آسمان یک جمله‌ی خیلی کلیدی دارد که من به مضمون می‌نویسمش. می‌گوید اگر یک جا نماز جماعت بر پا باشد و شما ببینید امامِ جماعت مثلا رکوع می‌رود در حالی که کسانی که به او اقتدا کرده‌اند در حال سجده یا کارهای دیگری هستند (و در واقع به امام توجهی ندارند)، نمی‌گویید این چه امامی و این چه جماعتی است؟ خب حکایت ما مسلمانان و امیرالمومنین (علیه السلام) همین است. حکایتِ امامی که نظم و هوشمندی و دقت و تدبیر و همه جانبه نگری‌اش و بلاغتش در کلام و سلیقه‌اش در برقراری ارتباط با مردم هوش از سر مسیحی و یهودی و بی‌خدا برده در حالی که رفتار بسیاری پیروانش بوی پیروی از او را نمی‌دهد. بی‌انصافی نیست؟

***

مدت‌ها قبل به همین مناسبت، یادداشتی نوشتم، که یک بار در همشهری جوان و بار دیگر با کمی ویرایش در سایت امام موسی صدر منتشر شد. اینجا بخوانید.

شوری که کلمه دارد

لپ تاپم که از دست رفت، نزدیک یک سال و نیم آرشیوِ کارهای گرافیکی و یادداشت‌های مطبوعاتی‌ام را با خودش برد. روزهای خوبی که در هر دو زیسته بودم اما همچنان زنده و سر حال به مناسبت‌هایی سر راهم قرار می‌گیرند و خیالشان نیست! 

اواخر ازدیبهشت پارسال بود که تصمیم گرفتم مدتی برای جایی ننویسم، درست خاطرم هست که اصرار دبیر صفحه‌ی یادداشت‌های همشهری دو به هیچ نتیجه‌ای برای این که یادداشتی برای ماه رمضان بنویسم نرسید و پرونده‌ی نوشته‌های گاه و بیگاهم برای این طرف و آن طرف هم بسته شد. کلماتم میل به سکوت پیدا کردند. به این که مدتی به جای سخن گفتن، عمیق و دقیق فکر کنند. شنیده بودم خانم مرشد زاده به یکی از دوستانم گفته «راز گویی» نکنید. نویسنده‌هایی که به جای کشف سوژه خودشان را خرج می‌کنند در واقع بعد از مدتی چیزی جز خودشان برای عرضه ندارند. از سرمایه خرج می‌کنند و تمام می‌شوند، درست مثل عطری که بلااستفاده گوشه‌ای بدون در افتاده باشد. من عطر کلماتی که داشتم را دوست داشتم. آن‌هایی را که از کسی قرض نگرفته بودم و می‌دانستم تعدادشان زیاد و تازگی‌شان نامحدود نیست. بنابراین برای محافظت از جهان شخصی‌ام مصرانه گوشه‌‌‌ی دنیای ادبیات بدون حرکتی نشستم؛ اما بعد از مدتی فهمیدم حتی برای صفحه‌ی ساده‌ی مجازی خودم قادر به ردیف کردنشان نیستم، مگر به سختی.

دوران جدید و پیچیده‌ی فکری من از همینجا شروع شد. از نقطه‌ی گسستن پیوند ارتباطی‌ دلخواهم با جهان. از سکوت کلمات و فروکش کردن شور دنیای ذهنم، که راهی به بیرون نداشت و از آن فاجعه‌تر این که مجبور بودم بخشی از کار خودم را به صورت شفاهی جلو ببرم، که دشوار بود. کلمات برونگرای من، میل به دوری از توجه و اظهار وجود پیدا کرده بودند و این برای هر نویسنده‌ی درونگرایی اتفاقی نیست که به سادگی با آن کنار بیاید.به هر ترتیب، تصمیم دارم دوباره بنویسم. به امیدی که به کار کسی بیاید. همین امید، سرزندگی روزهای زنده‌ی نوشتن را در دلم نو می‌کند و انگیزه‌ام را برای دانستن بیشتر.

+بهانه‌ی این نوشته روبرو شدنم با یکی از یادداشت‌های قدیمی و دلتنگی‌ام برای روزهای یک سال گذشته بود؛ اینجا بخوانید.

جزوه مدیریت مالی استاد تهرانی - جلسه 1 و 2

دریافت فایل مدیریت مالی